هوش مصنوعی و چالشهای دموکراسی
الموضوعات : پژوهش سیاست نظری
1 - دانشیار گروه علوم سیاسی، دانشگاه اراك، ایران
الکلمات المفتاحية: هوش مصنوعی, دموکراسی, حریم خصوصی, توتالیتاریسم, دستکاری ذهنی. ,
ملخص المقالة :
روند روزافزون کاربرد هوش مصنوعی در ابعاد مختلف زندگی ایجاب میکند که پیامدهای آن بر جامعۀ سیاسی، از نظر علمی بررسی شود. هدف مقالۀ حاضر، عمل به این ضرورت پژوهشی است و در این چارچوب به این پرسش محوری پاسخ میدهد: فناوری هوش مصنوعی، چگونه و از چه جنبههایی بر عملکرد دموکراسی تأثیر میگذارد؟ برای پیشبرد هدف مقاله، بخش اصلی آن به تبیین چالشهای دموکراسی در عصر دیجیتال متمرکز است. مدل مفهومی پژوهش متشکل از چهار بعد است که در هر کدام از آنها، چالشهای استقرار هوش مصنوعی بر دموکراسی شناسایی و تحلیل شده است. یافتههای پژوهش نشان میدهد که هوش مصنوعی هرچند در بردارندۀ ظرفیتهایی برای بهبود عملکرد دموکراسی است، چالشها و تهدیدهایی درون خود دارد که میتواند به مسخ دموکراسی منتهی شود. مهمترین چالشهای هوش مصنوعی برای دموکراسی عبارتند از: قابلیت دستکاری افکار عمومی، مخدوش شدن محیط اطلاعاتی در حوزۀ عمومی، شکاف دیجیتال وگسترش نابرابری و تبعیض و بالاخره خطر خودکامگی و توتالیتاریسم. هر کدام از این چالشها در یک رابطۀ سیستماتیک همدیگر را بازتولید میکنند. اما در این میان، ابرچالش دموکراسی، خطر توتالیتاریسم است که نتیجۀ کارکرد سه چالش دیگر ارزیابی میشود. چارچوب نظری پژوهش، مجموعهای از نظریههای جدید مکتب انتقادی است که به بررسی آثار و پیامدهای سلطهآمیز فناوری در جامعۀ معاصر پرداختهاند. رویکرد پژوهش، تبیینی یا علتکاو است. روش تجزیه و تحلیل اطلاعات کیفی و روش جمعآوری اطلاعات نیز کتابخانهای است.
آرنت، هانا (1366) توتالیتاریسم، ترجمه محسن ثلاثی، تهران، سازمان انتشارات جاویدان.
باقری دولت¬آبادی، علی (1403) «تأثیر هوش مصنوعی بر نظریههای جریان اصلی روابط بین¬الملل»، فصلنامه راهبرد سیاسی، سال هشتم، شماره 1، صص 7-27.
باقری دهآبادی، علیرضا (1393) «بررسی رویکردها و ابعاد هژمونی تکنولوژی بر انسان»، مجله مطالعات بینرشتهای در رسانه و فرهنگ، سال چهارم، شماره 1، صص 1-28.
برکان، ماجا (1402) «هوش مصنوعی و مردمسالاری؛ تأثیر اطلاعات غلط، ربات اجتماعی و هدفگذاری سیاسی»، ترجمه سارا صلح¬چی، فصلنامه تمدن حقوقی، سال ششم، شماره 18، صص 155-172.
بشيريه، حسين (1378) انديشه هاي ماركسيستي، تهران، نشرني.
جعفری هزارانی، نورالدین (1403) «تکنولوژی و توتالیتاریسم: هوش مصنوعی ابزاری برای دیکتاتور؟!» سیویلیکا، 11 تیر.
قابل دسترسی در: https://civilica.
com/doc/2017497[18/5/1403] دهقانی فیروزآبادی، سید جلال و سعید چهرآزاد (1402) هوش مصنوعی و روابط بین الملل، تهران، بنیاد حقوقی میزان.
رشیدی، احمد (1400) «استراتژی هوش مصنوعی روسیه» فصلنامه علمی مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز، سال بیست¬وهفتم، شماره 116، صص 59-90.
---------- (1386) «بازاندیشی دموکراسی و تحول رابطه جامعه و دولت در عصر جهانی شدن»، فصلنامه سیاست، سال سی¬وهفتم، شماره 4، صص 113-138.
زوبوف، شوشنا (1403) عصر سرمایهداری نظارتی: مبارزه برای آیندۀ انسان در جبهۀ جدید قدرت، ترجمۀ احسان شاه¬قاسمی، تهران، علمی و فرهنگی.
فكوهي، ناصر (1386) تاريخ انديشه و نظريه¬هاي انسان¬شناسي، چاپ پنجم، تهران، ني.
کورتیس، پولی (1402) «هوش مصنوعی جان تازهای به سیاست میدهد»، ترجمه لیلا احمدی، سایت عصر ایران، 29 شهریور، قابل دسترسی در: https://www.
asriran.
com/fa/news/908038[18/5/1403].
کوکلبرگ، مارک (1403) درآمدی بر فلسفۀ سیاسی هوش مصنوعی، ترجمۀ علی¬اصغر رییسزاده، تهران، مؤسسه فرهنگی دکسا.
گيبينز، جان آر و بو ريمر (1381) سياست پست¬مدرنيته، درآمدي بـر فرهنـگ و سياسـت معاصـر، ترجمـة منصور انصاري، تهران، گام نو.
طهماسبی، جواد (1403) «هوش مصنوعی و دموکراسی»، هفته¬نامه تجارت [نشریه الکترونیکی]، اول اردیبهشت، قابل دسترسی در: https://www.
tejaratefarda.
com/fa/tiny/news-46746[19/5/1403] معینی علمداری، جهانگیر (1392) روش¬شناسی نظریه¬های جدید در علم سیاست، تهران، دانشگاه تهران.
وولی، ساموئل سی و فلیپ ان هاورارد (1400) دستکاری در رسانه¬های اجتماعی: پروپاگاندای رایانشی، ترجمه عباس رضایی ثمرین و رسول صفرآهنگ، تهران، همشهری.
هراری، یوال نوح (1397) انسان خداگونه: تاریخ مختصر آینده، ترجمه زهرا عالی، تهران، فرهنگ نشر نو.
------------- (1403) «هوش مصنوعی و دموکراسی»، ترجمه نوید رضایی، سایت زیگپ [پایگاه اینترنتی]، اول اردیبهشت، قابل دسترسی در: https://zigap.ir/mag/conversation-yuval-noah-harari-artificial[17/5/1403].
Acemoglu, D. (2021) “Harms of AI”. In J. B. Bullock; Y. C. Chen; J. Himmelreich; V. M. Hudson; A. Korinek; M. M. Young; B. Zhang (Eds.). The Oxford handbook of AI governance. Oxford. London: University Press. Available at: https://doi.org/10.3386/w29247. [19/8/2024].
Aviram, H.; Bragg, A.; Lewis, C. (2017) “Felon disenfranchisement”. Annual Review of Law and Social Science. Vol. 13. 295–311. Avalable at: https://doi.org/10.1146/annurev-lawsocsci-110316-113558. [10/8/2024].
Dreyfus, H. L. (2008) On the Internet. London: Routledge.
Ellul, J. (1964) The Technological Society. Translated by: J. Wilkinson. New York: Vintage Books. Available at: https:// ia803209.us. archive. org/2/items/ Jacques Ellul The Technological Society/ Jacques%20Ellul%20-%20The%20 Technological%20Society. Pdf. [11/7/2024].
Gardner, H. E. (2011) Frames of Mind: The Theory of Multiple Intelligences. 3rd edition. New York: Basic Books.
Jungherr, A. (2023) “Artificial Intelligence and Democracy: A Conceptual Framework”. Social Media+Society. July-September, 1-14. Available at: Sagepub.com/journals-permeations. Doi: 10.1177/20563051231186353.
Jungherr, A.; Schroeder, R. (2023) “Artificial intelligence and the public arena”. Communication Theory. 33(3). Available at: https:// doi.org/10.1093/ct/ qtad006. [15/8/2024].
Haraway, D. J. (1991) Simians, Cyborgs, and Women: The Reinvention of Nature. New York, Routledge, 1991.
Kissinger, H.; Schmidt, E.; Huttenlocher, D. P.; Schouten, S. (2021). The age of AI: and our human future. New York: Little Brown and Company.
Larson, E. J. (2021) The Myth of Artificial Intelligence: Why Computers Can’t Think the Way We Do. Cambridge: Harvard University Press.
Latour, B. (2007) Reassembling the Social: An Introduction to Actor-Network-Theory. Oxford: Oxford University Press.
Muller, C. (2020) ”The Impact of Artificial Intelligence on Human Rights, Democracy and the Rule of Law”. ALLAI. March 20. Online Published.
Available at: https://allai.nl/wp-content/uploads/2020/06/The-Impact-of-AI-on-Human-Rights-Democracy-and-the-Rule-of-Law-draft.pdf. [19/8/2024].
Mumford, L. (2010) Technics and Civilization. Illinois, Reprint edition. University of Chicago Press. Available at: https:// monoskop.org/ images/f/fa/Mumford_Lewis_Technics_and_ Civilization. pdf. [28/6/2024].
Nobel, S.U. (2018) Algorithms of Oppression: How Search Engines Reinforce Racism: New York University Press.
Risse, M. (2022) “Artificial Intelligence and the Past, Present, and Future of Democracy”.in S. Voeneky; P. Kellmeyer; O. Mueller; W. Burgard(eds). The Responsible Artificial. 85-103. Published online by Cambridge University Press. Available at: https://doi.org/10.1017/9781009207898.009. [22/7/2024]. Smith, B. C. (2019) The promise of artificial intelligence: Reckoning and judgment. Cambridge: MIT Press.
Turkle, S. (2011) Alone Together: Why we Expect More from Technology and Less from Each Other. New York: Basic Books.