واکاوی مبانی اعتقادات فکری مذهبی و رویکرد کلامی طالبان
الموضوعات : Islamic theology
سمانه سعیدی
1
,
سینا فروزش
2
,
مجیدرضا رجبی
3
1 - دانشجوی دکتری، گروه تاریخ اسلام، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
2 - دانشیار، گروه تاریخ، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
3 - استادیار، گروه تاریخ، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
الکلمات المفتاحية: طالبان, ابن تیمیه, حنفی, حنبلی, وهابیت, دیوبندیه, اخوان المسلمین, جماعت اسلامی,
ملخص المقالة :
جنبش طالبان که جریان غالب در افغانستان شد، در نظر اهل رسانه و اصحاب قلم، جنبشی با ریشه صرفاً دینی دانسته شده، بسیاری از عقاید طالبان با آئین وهابیت منطبق است و در واقع «وهابیت» به لحاظ کلامی، بیشترین سهم را در شکل گیری تفکر این جنبش بر عهده دارد، اساساً وهابیت و ابن تیمیه که بیشترین تأثیر را در قوام تفکر طالبان داشتند اصول تفکر خود را بر مبنای فقه و کلام احمد بن حنبل بنا نهادند و آموزه‌های فکری امام احمد و ابن تیمیه و البته محمد بن عبد الوهاب در قالب مذهب وهابیت به مبانی فکری و نظری طالبان تزریق شده است، به ظاهر مذهب فقهی طالبان حنفی است اصولاً طالبان به لحاظ فکری با حنابله قرابت بیشتری دارند تا با حنفی ها. ارتجاع عقیدتی و جمود فکری طالبان با مذهب حنبلی تناسب بیشتری دارد تا با مذهب حنفی که رأی و قیاس را در مکتب فکری خود وارد می کرد. واکاوی علمی چگونگی اسلام گرایی طالبان و سیر تاریخی دیدگاه مذهبی و کلامی آن ها از اهداف مهم این پژوهش است که با توجه به تاثیرگذاری جنبش طالبان در حوزه مسائل فکری، سیاسی و فرهنگی منطقه و جهان اسلام و نیز اهمیت تحولات افغانستان به عنوان کشور همسایه ایران که ریشه فرهنگی مشترک نیز دارند، از اهمیت و ضرورت خاصی برخوردار است. روش تحقیق در این مقاله به صورت تاریخی و با رویکرد کیفی بوده؛ شیوه نگارش مقاله به صورت توصیفی-تحلیلی بوده است و منابع و اطلاعات نیز به شیوه کتابخانه ای و اسنادی گردآوری شدند.
ـــــــــــــــــــــ. (1401)، افغانستان و طالبان جدید. تهران: موسسه راهبردی اسلام معاصر، مطالعات راهبردی مرام.
ـــــــــــــــــــــ. (1405هـ)، الابانه عن اصول الدیانه. المملکه العربیه السعودیه: مرکز شئون الدعوه.
ـــــــــــــــــــــ. (1389)، ایران و ژئوپلیتیک منطقه اندیشه های قطب و پیامدهایش منطقه:پیداها و ناپیداها. تهران: اطلاعات.
ـــــــــــــــــــــ. (1395)، ژئوپلیتیک خلیج فارس، عربستان و شیخ نشین ها. تهران: اطلاعات.
ـــــــــــــــــــــ. (1379)، مقالات تاریخی. دفتر دوم. قم: دلیل.
ابراهیمی، محمدحسین. (1379)، تحلیلی نو بر عقاید وهابیان. قم:دفتر تبلیغات اسلامی.
ابن تیمیه. (1406هـ.ق)، منهاج السنه النبویه. تحقیق محمد رشاد. بی جا:بی نا،
ابن شاکر کتبی. (بی تا)، فوات الوفیات. بیروت: دارصار.
احمدی، حمید. «طالبان:ریشه ها، علل ظهور و عوامل رشد.» اطلاعات سیاسی و اقتصادی. ش132-131 (مرداد و شهریور1377)
اشعری، علی بن اسماعیل. (1929م)، مقالات اسماعیلیین. استانبول: مطبعه الدوله.
امامی، حسام الدین. (1378)، افغانستان و ظهور طالبان. تهران: شاب.
امین، سیدمحسن. (1367)، کشف الرتیاب. ترجمه و نگارش سیدابراهیم علوی. تهران: امیرکبیر.
بربریت فرهنگی طالبان. ترجمان سیاسی. ترجمه احد البرز. ش14.
البوطی، محمدسعید رمضان. (1375)، سلفیه بدعت یا مذهب. ترجمه حسین صابری. مشهد:آستان قدس رضوی.
پاکتچی، احمد. (1379)، «مدخل اصحاب حدیث.» دائره المعارف بزرگ اسلامی. تهران:مرکز دائره المعارف اسلامی.
پطروشفسکی. (1363)، اسلام در ایران. ترجمه کریم کشاورز. تهران: پیام.
جعفری، یعقوب. (1371)، مسلمانان در بستر تاریخ. تهران:دفتر فرهنگ اسلامی.
جعفریان، رسول. (1378)، مقالات تاریخی. دفتر ششم. تهران:دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
الخمسین، محمد بن عبدالرحمن. (1420هـ)، اعتقاد الائمه السلف. کویت: دارایلاف.
رحیمی، عبدالحمید. (1384)، «بررسی مکتب دیوبندیه.» پایان نامه کارشناسی ارشد تاریخ. تهران: دانشگاه تهران، شهریو.
رشید، احمد. (1383)، کابوس طالبان،ترجمه گیلدا ایرانلو. تهران: هوای رضا.
رفعت، سیداحمد. (2002م)، قرآن و سیف. قاهره: مکتبه مدبولی، اغسطس.
سبحانی، جعفر. (بی تا)، فرهنگ عقاید و مذاهب اسلامی. بی جا: بی نا.
سجادی، سیدعبدالقیوم. (1377)، «طالبان؛ دین و حکومت.» علوم سیاسی. س1. ش1.
شرابی، هشام. (1369)، روشنفکران عرب و غرب. ترجمه عبدالرحمن عالم. تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی.
شفایی، اسدالله. (1380)، ظهور و سقوط طالبانیس. روزنامه انتخاب.
شهرستانی، عبدالکریم. (1426-1425ق)، الملل و النحل. بیروت: دارالفکر.
عبدالرحیم، علی. (2005م)، حلف الارهاب. قاهره: مرکز المحروسه للنشر و الخدمات الصحیفه.
عصمت الهی. محمدهاشم. (1378)، جریان پر شتاب طالبان. تهران: الهدی.
فضایی، یوسف. (بی تا)، تحقیق در تاریخ و فلسفه و مذاهب اهل سنت. تهران: موسسه فرخی.
فقیهی، علی اصغر. (1352)، وهابیان. تهران:کتابفروشی صفا.
الکاتب، احمد. (1424ق)، الفکر السیاسی الوهابی. بیروت: دارالشوری للدراسات و الاعلام.
کریمی حاجی خادمی، مازیار. (1392)، طالبان خاستگاه و مبانی فکری. تهران:کانون اندیشه جوان.
مارسدن، پیترجنگ. (1379)، مذهب و نظام جدید در افغانستان. ترجمه کاظم فیروزمند. تهران: نشر مرکز،.
مژده، وحید. (1382)، افغانستان و پنج سال سلطه طالبان. تهران: نی.
مسجدجامعی، محمد. (1398)، ژئو پیلتیک خلیج فارس عربستان و شیخ نشین ها: پیداها و ناپیداها. تهران:انتشارات اطلاعات.
مشکور، محمدجواد. (1376)، سیر کلام در فرق اسلام. تهران: شرق.
مطهری، مرتضی. (بی تا)، نهضت های اسلامی در صد سال اخیر. بی نا: بی جا.
ملازهی، پیرمحمد، «بررسی مکاتب اسلامی در پاکستان.» فصلنامه مطالعات راهبردی جهان اسلام. س۶. ش۲۴. (زمستان 1384).
موثقی، سیداحمد. (1381)، جنبش های اسلامی معاصر. تهران: سمت.
موسویان، سیدعبدالمجید. (1377)، جریان وهابیت در شریان طالبان. روزنامه جمهوری اسلامی.
ولوی، علی محمد. (1367)، تاریخ علم کلام و مذاهب اسلامی. تهران: بعثت.