مقایسه تطبیقی تناسب و تزئینات ورودی خانه¬های دوره قاجار و پهلوی دزفول
الموضوعات : Neighborhood studies in Iranian Islamic cities
1 - دانشیار گروه معماری، دانشگاه صنعتی جندی شاپور دزفول، دزفول، ایران
الکلمات المفتاحية: نمای شهری, دزفول, تناسبات طلایی, گشتالت.,
ملخص المقالة :
بررسی نماهای شهری اطلاعات ارزشمندی در فهم ابعاد زیباییشناسانه و کارکرد آن به دست میدهد. در این میان نماهای بافت تاریخی دزفول به علت استفاده از خوونها جایگاه ویژهای دارند. با تغییر در نحوه ساخت و سازمان شهری در دوران پهلوی، بافت میانه در کنار بافت تاریخی شکل گرفت. در بافت جدید، نماهای شهری تعریف و ریخت نوینی یافت که از منظر استفاده از مصالح وابسته به آجر بوده اما به علت نیاز به ساخت سریع، از ارزشهای زیباییشناسانه متفاوتی برخوردار بود. در این تحقیق تلاش میشود تا به مقایسه هندسی و گشتالتی خوون در نمای این دو دوره پرداخته شود. هدف از انجام این کار، دست یافتن به جامعیتی در کلیات و جزئیات نمای شهری دو دوره تاریخی یاد شده است. روش انجام این پژوهش، مقایسه تطبیقی مبتنی بر توصیف و تحلیل هندسی نمای خانههای دوره قاجار و پهلوی دزفول است اطلاعات برمبنای مشاهده و برداشت میدانی و نیز مطالعات اسنادی-کتابخانهای جمعآوری شده است. یافتههای تحقیق نشان میدهد که تناسب هندسی در نمای خانه در دو دوره رویکرد متفاوتی داشته است. تزئینات خوونچینی در هر دو دوره از اصول گشتالتی مشابه بهره میبرد؛ اما در دوره پهلوی عناصری بهعلت کاهش پیچیدگی هندسی کمتر دیده میشود. نسبتها در خانههای تاریخی در بازه اعداد 1.41 تا 1.73 قرار دارد و نسبت در مواردی نیز به مربع نزدیک شده است. با این حال تناسب هندسی در دوره میانه عمدتاً به مربع نزدیک است. نتیجه تحقیق نشان میدهد؛ نماهای دوره میانه علیرغم تفاوتهای مشخص با دوران گذشته، تداوم زیباییشناسی دوره تاریخی است.
افشار مهاجر، کامران (1388) تفکر بصری در کتاب‌های درسی دانشگاهی، نشریة علمی پژوهشی نامة هنرهای تجسمی و کاربردی، 2(3)، صص 75-86. doi:10.30480/vaa. 2009. 609 .
بلیلان، لیدا و سعید حسن‌پور لمر (1398) الگوهای هندسی و تناسبات طلایی، زبان مشترک معماری و هنر در روستای تاریخی ابیانه، معماری اقلیم گرم و خشک، 7(9)، صص 45-68. https://smb.yazd.ac.ir/article_1654. html.
جوادی نوده، مهسا و آزاده شاهچراغی و علیرضا عندلیب (1401) بررسی تناسبات طلایی و اصول هندسی برگرفته از طبیعت در اجزای کالبدی خانههای تاریخی (مطالعۀ موردی: خانههای قاجاری اردبیل)، باغ نظر، 19(110)، صص 35-48.
0.22034/bagh.2022.295674.4973.
سامانیان، ساسان و بهمن فیزابی و حدیث مظاهری راینی (1400) مطالعه تطبیقی نقوش هندسی تزئینات مسجد جامع کرمان با مسجد جامع یزد با تأکید بر ایوان‌ها و ورودی‌ها، فصلنامه نگره، 16(59)، صص 145-161.
10.
22070/negareh.
2020.
5092.
2383 سودائی، بیتا و حسین خانی (1398) آرایه¬های نمادین شیعی در مسجد جامع ورامین، مطالعات هنر اسلامی، 15(34)، صص 47-71.
doi: 10. 22034/ias.2019.93929.
زرگرزاده دزفولی، مجتبی و کیانوش لاری بقال و نجمه سالاری‌نسب و مهناز بابایی‌مراد (1400) خوونچینی، تکامل و تناسب ابعاد آجر در نماسازی‌های آثار معماری دزفول.
مطالعات معماری ایران، 5(9)، صص 47-65.
https://jias.kashanu.ac.ir/article_111758.html.
صادقی، سارا و احمد اخلاصی و حامد کامل¬نیا (1398) بررسی نقش زیبایی¬شناسی معماری در خانه¬های ایرانی، پژوهش‌های معماری اسلامی، 6.
http://jria.iust.ac.ir/article-1-1103-fa.html.
صالحی‌نیا، مجید و حسن رجبعلی (1403) ترادیسی معماری خانههای تاریخی شهر گرگان از دوره قاجاریه به پهلوی اول، مطالعات شهر ایرانی-اسلامی، 56 (15)، صص 21-45.
صراف¬زاده احمد و محمد دیده¬بان و بهزاد وثیق بهزاد و مینا صراف¬زاده (1400) ارزش¬گذاری ابعاد عینی در زیبایی¬شناسی نقوش آجری با تکنیک کوداس خوون¬چینی¬های بافت تاریخی خانه¬های دزفول، پژوهش هنر، د11، ش21، صص 73-85.
20.1001.1.23453834.1400.11.21.5.3.
صراف¬زاده، احمد و محمد دیده¬بان و بهزاد وثیق (1400) طیف‌بندی و ریشه‌های عملکردی الگوهای هندسی در آرایه‌های تزیینی خانههای قاجار دزفول به روش ویکور، صفه، 30(1)، صص 27-42.
10. 29252/soffeh.30.1.27.
صفایی‌پور، هادی و غلامحسین معماریان و محمدرضا بمانیان (1395) بررسی ریشه‌های معنایی درخت طوبی در منابع شیعی، شیعه‌شناسی، 53 (14)، صص 171-190.
https://www.shiitestudies.com/article_25330.html.
غلامی رستم، نسیم و محمدرضا بمانیان و مجتبی انصاری (1394) گشتالت در طراحی پلان باغ ایرانی، جلوه هنر، 7(1)، صص 63-72.
doi: 10.22051/jjh.2015.1937.
فرامرزی، مرجان و سارا علیپور (1396) بررسی هندسه و تناسبات طلایی در معماری سنتی، دومین کنفرانس بین‌المللی عمران، معماری و طراحی شهری.
.
https://civilica.com/doc/67971 قیومی بیدهندی، مهرداد و محمد‌مهدی عبدالله‌زاده (1393) معماری، زمین و انسان بازخوانی و نقد اصول پیشنهادی پیرنیا برای معماری ایرانی، کیمیای هنر، 3(11)، صص 72-99.
http://kimiahonar.ir/article-1-255-fa.html.
کپس، جئورگی (1392) زبان تصویر، ترجمه فیروزه مهاجر، تهران، سروش.
مشهدی، علی و آیلا سینایی (1402) تحلیل قیاسی نقش فرهنگ و اقلیم بر معیارهای صورت‌بندی خانههای قاجاری (مطالعه موردی: اقلیم¬های «گرم و مرطوب» و «معتدل و مرطوب» ایران).
مطالعات شهر ایرانی-اسلامی، 49، (13)، صص 45-61.
20.1001.1.2228639.1401.13.49.5.4.
مشهور، زینب (1400) بررسی آرایه‌های آجری خانههای تاریخی بهبهان در دورۀ پهلوی، مطالعات معماری ایران، 20(10)، صص 27-48.
10.22052/jias.2022.245902.0.
موسوی‌نسب، ماهرخ و ویدا تقوائی و محمدابراهیم مظهری (1402) تبیین و سنجش مؤلفه‌های مؤثر بر نظام پنهان فضایی در خانههای اواخر قاجار و اوایل پهلوی در بهبهان، مطالعات شهر ایرانی-اسلامی، 50، (13)، صص 89-107.
https://iic.ihss.ac.ir/Article/42410/FullText.
ناصری، حسین و کوروش عطاریان و زهرا امینی فارسانی (1401) بررسی نظریه‌های سیستم تنظیم تناسبات در خانههای دورة قاجارِ خرم‌آباد.
نشریه علمی اندیشه معماری، 6(11)، صص 73-88.
10.30479/at.2022.11167.1260.
نجفقلی پورکلانتری، نسیم و ایرج اعتصام و فرح حبیب (1396) تجلی هندسه و تناسبات در بناهای سنتی معماری ایران در محدوده جغرافیایی آذربایجان، جغرافیایی سرزمین 14، ش54، 115-130.
https://sanad.iau.ir/fa/Article/822768?FullText=FullText.
وثیق، بهزاد و حسین ناصری و صادق بختیاری (1399) بازشناسی مطلوبیت تصویری خوون چینی سردر خانههای تاریخی دزفول، نگارینه هنر اسلامی، 7(20)، صص 57-67.
doi: 10.22077/nia.2021.3472.1326.
هاشمی زرج‌آباد، حسن و محمدحسن ضیایی‌نیا و حمیدرضا قربانی (1395) «بازخوانی تحلیل اصول هندسی و تناسب طلایی در مدرسه شوکتیه»، پژوه‌‌های باستان‌شناسی ایران 5، ش 9، صص 207-222.
https://nbsh.basu.ac.ir/article_1296.html.
Abbas، S. (2017) Golden ratio. Resonance، 22(1)، 51-60.
Abaeian، H.، Hashemi، M.، Valibeig، N.، Mohammadpour، S. (2018) The role of proportional systems in the forming of Sassanid square domes. International Journal of Human Capital in Urban Management، 3(2)، 81-88. 10.22034/ijhcum.2018.02.01.
Alwetaishi، M. (2019) "Impact of glazing to wall ratio in various climatic regions: A case study". Journal of King Saud University-Engineering Sciences، 31(1),، 6-18. https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S1018363916300381.
Glavaš، H.، Hadzima-Nyarko، M.، Haničar Buljan، I.، & Barić، T. (2019) "Locating hidden elements in walls of cultural heritage buildings by using infrared thermography". Buildings، 9(2)، 32-45. https://doi.org/10.3390/buildings9020032.
Meisner، G. B. (2018) The golden ratio: the divine beauty of mathematics. Race Point Publishing.
Roasaee، amin، Mardani، ali. (2021) The pattern effect of central courtyard geometric on the air flow in traditional houses of Shushtar. Iranian Islamic city studies, 3(43), 71-85. http://arch.fatemiyehshiraz.ac.ir/en/Article/16349.
Vo، Melissa Le-Hoa. (2021) The meaning and structure of scenes. Vision Research 181: 10-20.
Yu، D.، Tam، D.، & Franconeri، S. L. (2019) Gestalt similarity groupings are not constructed in parallel. Cognition، 182، 8-13. 10.1016/j.cognition.2018.08.006.