ارزش و كارآمدي علوم اكتسابي و غيراكتسابي از نگاه ابن‌عربي
الموضوعات :فروغ السادات رحیم پور 1 , نیره اسماعیلی 2
1 - دانشیار گروه فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران
2 - دانش آموختة کارشناسي ارشد فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران
الکلمات المفتاحية: علم اكتسابي علم غيراكتسابي عقل قلب ابن‌عربي ,
ملخص المقالة :
بحث پيرامون علم و معرفت، يكي از مسائل مهم و بنيادي در عرفان نظري است. ابن‌عربي علوم را بر اساس روش دريافت، به دو قسم اكتسابي و غيراكتسابي تقسيم ميكند. علوم اكتسابي همان علوم استدلالي هستند كه انسان بكمك تلاش عقلي به آن نايل ميشود. در مقابل، درك و دريافت علوم غيراكتسابي نه تنها از توان عقل خارج است، بلكه نيازمند ابزار ديگري به نام قلب است كه شأن آن پذيرش افاضات و تجليات انوار الهي است. ابن‌عربي معتقد است علم اصيل و راستين علمي است كه خداوند بر قلب افاضه ميكند. چنين علمي بر خلاف علوم عقلي و اكتسابي مصون از خطا، شك و فراموشي است، زيرا انسان در اينباب صرفاً «پذيرندة» تجليات خداوند است و خود دخل و تصرفي در آنها ندارد. اين مقاله به تبيين كارآمدي علوم اكتسابي و غيراكتسابي از ديدگاه ابن‌عربي ميپردازد و ارزشمندي آنها را سنجيده، وجوه امتياز و نقاط قوت و ضعف هر يك نسبت به ديگري را روشن ميكند.
قرآن، ترجمه مهدي الهي قمشه‌اي.
آشتياني، سيدجلال‌الدين (1375) شرح قيصري بر فصوص‌الحكم، قم: دفتر تبليغات اسلامي.
آمدي، عبدالواحد (1373) غررالحكم، شرح جمال‌الدين محمد خوانساري، تهران: دانشگاه تهران.
آملي، سيد حيدر (1395) جامع الاسرار و منبع الانوار، ترجمه محمدرضا جوزي، تهران: هرمس.
ابن‌عربي، محيي‌الدين (1405ق) الفتوحات المكّية في معرفة الاسرار المالكية و الملكية، تحقيق عثمان يحيي، بيروت: دارالاحياء الثرات العربي.
ابن‌عربي، محيي‌الدين (بيتا/ الف) الفتوحات المكّيه في معرفة الاسرار المالكية و الملكية، بيروت: دار الصادر.
ابن‌عربي، محيي‌الدين (بيتا/ ب) فصوص الحكم، بيروت: دار الصادر.
ابن‌عربي، محيي‌الدين (1367) رسائل ابن‌عربي، تصحيح و تعليق نجيب مايل هروي، تهران: مولي.
تهانوي، محمد علي‌بن علي (1967م) كشاف اصطلاحات الفنون و العلوم، تحقيق علي دحروج، بيروت: مكتبة لبنان الناشرون.
جهانگيري، محسن (1380) محي الدين ابن‌عربي چهره برجسته عرفان اسلامي، تهران: دانشگاه تهران.
چيتيك، ويليام (1391) معرفت‌شناسي و هرمنوتيك از منظر عرفاني، ترجمه پيروز فطورچي، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و انديشه اسلامي.
حائري يزدي، مهدي (1386) «نظريه‌اي بسط يافته در علم حضوري»، ترجمه سيد محسن ميري، نشريه ذهن، شمارة 31: ص 61ـ46.
حكمت، نصرالله (1389)حكمت و هنر در عرفان ابن‌عربي، تهران: فرهنگستان هنر.
رحيميان، سعيد (1388) مباني عرفان نظري، تهران: سمت.
سجادي، جعفر (1379) فرهنگ لغات و اصطلاحات و تعبيرات عرفاني، تهران: طهوري.
عدّاس، كلود (1387) در‌‌جستجوي كبريت احمر، ترجمه فريدالدين رادمهر، تهران: نيلوفر.
فناري، محمدبن حمزه (1373) مصباح الانس، تصحيح محمد خواجوي، تهران: مولي.
قشيري، ابوالقاسم (1989م) الرساله القشيريه، تحقيق عبدالحليم محمود و محمود بن شريف، قاهره: مؤسسه الدار الشعب.
قيصري، محمدبن داوود (1375) شرح فصوص الحكم ابن‌عربي، تهران: علمي و فرهنگي.
كاكايي، قاسم (1393) وحدت وجود از ديدگاه ابن‌عربي و مايستر اكهارت، تهران: نشر هرمس.
كاشاني، كمال‌الدين عبد الرزاق (1370) شرح فصوص الحكم، قم: بيدار.
مصلح، علي اصغر (1395) پرسش از حقيقت انسان در آراء ابن‌عربي و هايدگر، قم: طه.